مقامات رسمی در حوزه سلامت به طور جدی در مورد شدت تهدیدهای ناشی از مقاومت به داروهای ضد میکروبی هشدار داده‌اند. سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که مقاومت به داروهای ضد میکروبی، یکی از بزرگ‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت جهانی، امنیت غذایی و درمان است. چه اقداماتی باید به منظور حل این بحران در دستور کار قرار بگیرند؟
چرا باید چهارمین شرکت داروسازی بزرگ دنیا، با درآمد سالانه ۴۹ میلیارد دلار، برنامه آنتیبیوتیک خود را متوقف کند؟ نوارتیس (Novartis) اولین شرکتی نیست که پروژه تحقیقاتی خود را بر روی داروهای ضد میکروبی متوقف کرده است. بسیاری از شرکتهای دیگر نظیر بریستول – مایرز اسکوئیب (Bristol-Myers Squibb) و آسترازنکا (AstraZeneca) نیز با تصمیمات مشابه، تحقیقات خود را متوقف ساخته‌اند. حتی ایلای لی‌لی (Eli Lilly and Company)، یکی از اولین شرکتهای تولیدکننده پنیسیلین در دهه ۱۹۴۰، نیز به تحقیقات خود پایان داده است. این شرکت برای دهه‌های متمادی، آنتیبیوتیکهای پرفروشی نظیر ونکومایسین، اریترومایسین، کفلکس (Keflex) و سکلور (Ceclor) را تولید کرده بود.
حال سؤال این است که با توقف تولید داروهای ضد میکروبی توسط شرکتهای بزرگ داروسازی، چه کسی آنتیبیوتیکهای جدید تولید خواهد کرد؟
از دیدگاه دکتر جن لیدز (Jenn Leeds)، مدیر اجرایی و رئیس بخش تحقیقات آنتیباکتریال در NIBR، گروههای مختلفی وجود دارند که میتوانند نقش کلیدی در کشف و توسعه آنتیبیوتیکهای جدید داشته باشند. او توضیح می‌دهد: "گروههای دانشگاهی میتوانند با اعتبارسنجی هدف، توسعه روشهایی برای غلبه بر مقاومت و مکانیسم دفع آنتیبیوتیک توسط باکتری، بهره‌گیری از ترکیبات شیمیایی جدید، رویکردهای نوین در حوزه تولید دارو؛ و روشهایی برای ایجاد حس رضایت در بیمار، کمک بزرگی را در این زمینه ارائه دهند. بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) نیز میتوانند با توسعه و اعتبارسنجی روشهایی برای پیشبرد کارآزمایی‌های پیشبالینی، یاری‌گر باشند."
شرکتهای کوچک، نقش مهمی در غلبه بر مقاومت آنتیبیوتیکی ایفا خواهند کرد. شرکتهایی نظیر وارپ درایو بایو (Warp Drive Bio)، انتاسیس (Entasis)، نبریوا (Nebriva)، سیمسل سوریج (Symcel Sveridge) و ملینتا (Melinta)، در حال توسعه درمان‌های نوین مبتنی بر آنتیبیوتیک هستند. این شرکتهای دارویی علاوه بر توسعه ترکیبات جدید، در حال بررسی روشهای نوین در زمینه مقاومت به داروهای آنتیبیوتیک و تغییر آن‌ها برای درمان بهتر بیماریهای عفونی میباشند.
AMF یک سازمان غیرانتفاعی مستقل است که هدف آن اعمال تغییرات در حوزه تمرکز شرکتهای داروسازی است. یکی از روشهای AMF برای رسیدن به هدف خود، استفاده از ابزاری مستقل و عمومی به نام "معیار مقاومت ضد میکروبی" (Antimicrobial Resistance Benchmark) بوده، که مشخص میکند شرکتها به هنگام ساخت داروهای ضد میکروبی، چگونه نیازهای تعریف شده توسط CDC و WHO را در حیطه کاری خود در نظر میگیرند. این معیار نشان داد که برخی از شرکتهای بزرگ دارویی، هنوز از قوانین تبعیت می‌کنند. شرکتهای گلاکسواسمیتکلاین (GSK)، مرک (Merck)، فایزر (Pfizer)؛ و جانسون و جانسون (Johnson & Johnson)، جزو شرکتهایی هستند که هنوز هم بر تعهد خود برای بررسی و توسعه داروهای آنتیبیوتیک، باقی ماندهاند.
نوارتیس در عین متوقف‌سازی برنامه تحقیق و توسعه خود در این حوزه، به دنبال گروههایی برای ادامه و توسعه پروژههای در حال اجرای خود هست. دکتر لیدز افزود: "داروهای ضد میکروبی باید در دسترس بیماران قرار بگیرند. ما تلاش خود را میکنیم تا با شناسایی شرکایی به جز نوارتیس، برنامه‌ی خود را پیش ببریم."
غلبه بر چالش مقاومت به آنتیبیوتیک
مقاومت آنتیبیوتیکی یک تهدید جهانی برای جمعیت کل دنیا است. راه‌حل‌ها ساده نیستند و نیاز گستردهای برای کشف روشهای جدید وجود دارد که رؤسای سازمانهای غیردولتی میخواهند در کمترین زمان ممکن، به آن دست پیدا کنند. سازمانها و صنایع علوم و پزشکی، باید برای کاهش تهدید جهانی مقاومت آنتیبیوتیکی که در حال افزایش است، نهایت تلاش و حمایت خود را داشته باشند. وب‌سایت GEN، در گفت‌وگویی با دکتر جسپر دکتر اریکسون (Jesper Ericsson) -بنیان‌گذار شرکت Symcel Sveridge- روشهای مقابله با این بحران را جویا شده است.
GEN: چرا سازمان سلامت جهانی، مقاومت به آنتیبیوتیک را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات نسبت به سلامت و توسعه در نظر گرفته است؟
دکتر اریکسون: زیرا وقتی آنتیبیوتیکها هیچ تأثیری در درمان نداشته باشند، عفونتهای معمول که قبلاً چندان آسیب‌زا نبودند، میتوانند شکل بسیار خطرناک و حتی کشنده پیدا کنند. وقتی که باکتریهای بسیار بیشتری نسبت به آنتیبیوتیکها مقاوم شوند، مرگ و میر به علت عفونت و نیز هزینههای بیمارستان افزایش بسیاری خواهد داشت. این وضعیت بحرانی است و اکنون سالانه ۲.۵ میلیون نفر به علت همین مقاومت باکتریهای مختلف، به عفونت دچار می‌شوند. در نتیجه، این مسئله هم‌اکنون به مرگ سالانه ۴۸ هزار نفر در اروپا و ایالات متحده منجر میشود.
GEN: چالشهای بزرگی که بخش سلامت اکنون با آن‌ها مواجه است؛ چه مواردی هستند و صنایع علوم زیستی و دیگر بخشها چگونه میتوانند راهحل‌های جدیدی در این زمینه کسب کنند؟
دکتر اریکسون: مقاومت به آنتیبیوتیک مسئلهای است که راهحل سادهای ندارد و بسیار پیچیده بوده و نیازمند همکاری و مشارکت بین شرکتهای تولیدکننده آنتیبیوتیک، شرکتهای تشخیصی، سلامت، دولتها و سازمانهای جهانی است. اقدامات متمرکزی برای غلبه بر این چالش باید انجام شود که از بین آن‌ها میتوان به کاهش مقدار مصرف آنتیبیوتیک در بیمارستانها، کشاورزی و درمان اولیه اشاره کرد. اما همین کاهش مصرف استفاده از آنتیبیوتیکها نیز به تنهایی کافی نیست. هم‌اکنون نیاز ضروری به آنتیبیوتیکهای جدید، برای درمان عفونتهای باکتریایی مقاوم در برابر درمان وجود دارد. مشکل کلیدی این است که در حال حاضر هیچ آنتیبیوتیک جدیدی در دست توسعه نیست.
GEN: چه مواردی برای توسعه داروهای ضد میکروبی جدید مورد نیاز است؟
دکتر اریکسون: از نظر اقتصادی، ساختارهای مالی جدید برای توسعه آنتیبیوتیکها مورد نیاز هستند؛ ولی اکنون در بسیاری از موارد، توسعه و ساخت آنتیبیوتیکهای جدید از نظر اقتصادی، توجیهی ندارند. دلایل متعدد ولو متناقضی برای این مسئله وجود دارد. مشکل مقاومت آنتیبیوتیکی، موجب شده که شرکتها با این چالش مواجه شوند که با توسعه آنتیبیوتیکهای جدید، این داروها نیز ممکن است به سرعت اثربخشی خود را از دست بدهند. این دلیل همراه با این واقعیت که پزشکان نیز برای اثربخشی بیشتر، کمترین میزان داروی جدید را تجویز می‌کنند، موجب شده که شرکتها از نظر اقتصادی با مشکل مواجه شوند.
GEN: وضعیت درمان در سوئد و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، چگونه است؟
دکتر اریکسون: کمبود آنتیبیوتیکهای جدید به این مفهوم است که پزشکان در بیمارستانها مجبورند از همین آنتیبیوتیکهای موجود استفاده کنند. وضعیت درمان در سوئد تا حدی وضعیت بهتری دارد. سطح مقاومت باکتریها با این که زیاد نیست، اما در حال افزایش است. وضعیت درمان در بخش‌های جنوبی اروپا وخیم‌تر است و باکتریها مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. در بسیاری از موارد هیچ‌یک از آنتیبیوتیکها اثربخشی چندانی نشان نمی‌دهند. داروی کولیستین (colistin) به عنوان آخرین راهحل آنتیبیوتیکی مورد استفاده قرار گرفته است.
GEN: هم‌اکنون که روشهای درمانی اختصاصی‌تری برای استفاده از آنتیبیوتیکهای اثربخش مورد نیاز است، چه گزینههای دیگری وجود دارد؟
دکتر اریکسون: برای درمان عفونتهایی که باید آخرین رده از آنتیبیوتیکها مورد استفاده قرار بگیرد، اغلب ترکیبی از آنتیبیوتیکها استفاده میشود. این کار اجازه می‌دهد آنتیبیوتیکهایی که هم‌چنان اثربخشی خود را حفظ کرده‌اند، دوباره مورد استفاده قرار بگیرند. مشکل کنونی، شناسایی آنتیبیوتیکهای ترکیبی صحیح برای استفاده است. امروزه، متخصصین بهداشت و درمان راه بسیار دشواری را برای شناسایی بهترین ترکیب درمانی دارند؛ چرا که هیچ‌گونه روش استانداردی برای این کار وجود ندارد. در حال حاضر، نیاز اساسی به درمان‌های شخصی‌سازی شده‌ای وجود دارد که در آن، نوع آنتیبیوتیکی که باید مورد استفاده قرار بگیرد، برای پزشک کاملاً مشخص است.
GEN: رویکرد گرماسنجی متابولیکی -به عنوان بخشی از برنامه افق ۲۰۲۰- چگونه توانست بودجه بسیار بالایی را به منظور پیشبرد کارآزمایی‌های بالینی از اتحادیه اروپا دریافت کند؟
دکتر اریکسون: ابزارهای آزمایشگاهی مبتنی بر سلول که میتوانند متابولیسم سلولی را به صورت دقیق و آنی اندازه‌گیری کنند، هم‌اکنون در دسترس قرار گرفته‌اند. این موارد از معدود روشهای موجود هستند که میتوانند ترکیبات آنتیبیوتیکی فعال در دفع باکتریهای مقاوم را شناسایی کنند. روش گرماسنجی امکان آزمایش دقیق و سریع ترکیبات آنتیبیوتیکی را به منظور شناسایی ترکیب صحیح فراهم میکند. شناسایی ترکیب درست نیز به اثربخشی بیشتر درمان علیه باکتری عامل عفونت می‌انجامد.
GEN: مزایای استفاده از درمان ترکیبی در برابر باکتریهای مقاوم چیست؟
دکتر اریکسون: مزیت اصلی درمان ترکیبی این است که این روش باعث میشود باکتری نتواند در برابر درمان مقاومت کسب کند. ترکیب دو آنتیبیوتیک حتی میتواند دوره عفونت را در مواردی که میزان مرگ و میر بالاتری دارند، کاهش دهد. هم‌چنین، روش ترکیبی در معالجه عفونتهای شدیدی که عواقب بسیار بدتری برای بیمار و جامعه دارند، آمار مرگ و میر را کاهش داده است.
درج نظر
برای درج نظر بایستی وارد حساب کاربری خود شوید.