در سال­هاي اخير سرطان يكي از عمده­ترين دلايل مرگ‌ومير در جهان بوده‌است. امروزه روش­هـاي درماني متعددي در مهار سرطان به كار گرفته مي­شوند که ايمونوتراپي يك روش اختصاصي براي حذف توده‌ی توموري و فعال­سازي سيستم ايمنيست و فقط برعليه سـلول­هاي توموري بـه كار گرفته مي­شود. آنچه كه امروزه به عنوان اولين گام به كارگيري ايمونوتراپي در درمـان سرطان مشهور است، مربوط به اولین مقالات منتشر شده در سال 1891 مبتني­بر درمان سرطان با روش­هايي غير از جراحي و سوزاندن، حاصل مطالعات دكتر Coley[1] بوده است. او اعتقاد داشت كه تزريق باكتري­های زنده -مخلوط باکتریایی که «سموم coley» نامیده می­شد- به موضع تومور، باعث فعال شدن سیستم­ایمنی علیه تومور و در نهایت كاهش اندازه و رشد توده تومور می­شود. آزمایشاتی که توسط دکتر Coley انجام گرفت، پایه­ی پیشرفت‌های اخیر را در ایمونوتراپی سرطان با استفاده از باکتری­های غیر سمی و ضعیف‌شده شکل داد. امروزه شایع­ترین گونه­های باکتریایی که به عنوان عوامل ایمونوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از Listeria monocytogenes، Clostridium novyi، Salmonella typhimurium .

سلول­های باکتری با عفونتی که در سلول­های توموری آنتی­ژنیک ایجاد می­کنند سبب افزایش خاصیت آنتی­ژنی و تغییر عملکرد مولکول­ها و سلول­های مختلف سیستم ایمنی از جمله سلول­های میلوئیدی و سلول­های لنفوئیدی می­شوند. اخیرا در مطالعاتی، محققان نشان دادند که تزریق سلول­های باکتریایی Salmonella typhimurium به موش­های مبتلا به سرطان ملانوما، منجر به بلوغ سلول­های میلوئیدی و افزایش پاسخ­ ایمنی علیه تومور می­شود به علاوه با افزایش بیان مولکول­های محرک در سلول­های APC[2]  و ظرفیت سلول­های دندریتیک که باعث تحریک مسیرهای سیگنالینگ TLR[3] می­شوند، سلول­های اختصاصی آنتی ژن را فعال و درنهایت سبب کاهش رشد تومور یا حتی از بین رفتن تومور می­شوند.

گروهی از سلول­های سیستم ایمنی حائز اهمیت در سرکوب تومورها، [4]NK Cell یا سلول­های کشنده طبیعی سیستم ایمنی ذاتی هستند که بدون نیاز به آنتی­ژن، سلول­های توموری را تشخیص داده و آن­ها را از بین می‌برند. طی آزمایشات ایمونوتراپی باکتریایی محققان دریافتند که سلول­های باکتری، با افزایش بیان کموکاین‌های موثر در جذب سلول‌های NK و فعال‌کردن آن­ها در برابر سلول­های هدف، رشد تومور را تا حد قابل توجهی مهار می‌کنند.

یکی از مهم­ترین سلول­های هدف برای درمان سرطان، سلول­های سرکوب کننده­ی مشتق شده از رده­ی سلول ­های میلوئیدی -myeloid-derived suppressor cells- هستند که به اختصار MDSC  نامیده می­شوند. اگر چه عملکرد دقیقMDSC  ها به طور دقیق شناسایی نشده اما مشاهدات نشان می­دهد که حضور و جذب آن­ها در زیر محیط اطراف تومور -tumor microinviroment- به همراه Tregs[5] سبب عدم پاسخ به دارو و مقاومت دارویی در بعضی بیماران می­شود. اخیرا در مطالعات ایمونوتراپی باکتریایی مشاهده شده است که نفوذ سلول‌های باکتری از جمله S. typhimurium به تومور، قدرت سرکوب­کنندگی این سلول­ها را نیز کاهش می‌دهد.

بیش از 120 سال است که از اثبات عملکرد عفونت­های باکتریایی در تومورهای انسانی می­گذرد و اشکال مختلف سموم Coley به عنوان عامل­های درمانی برای سرطان به کار می­روند اما بزرگ­ترین چالش برای پذیرش این رویکرد، خاصیت بیماری­زایی بعضی از باکتری­های مورد استفاده برای اهداف درمانی است. امروزه محققان با استفاده از ارگانیسم‌های اصلاح شده­ی ژنتیکی تا حدی بر این محدودیت غلبه کردند اما امید است که با افزایش درک و آگاهی روز افزون ما نسبت به این شیوه‌ی درمانی گام بزرگی در جهت درمان بیماران سرطانی برداشته شود.

[1]  William Bradley Coley : پزشک و جراح آمریکایی و بنیان گذار علم ایمونوتراپی است

[2] سلول‌های پردازنده آنتی‌ژن یا  Antigen-presenting cellسلول‌هایی هستند که آنتی‌ژن‌های عوامل خارجی را در کنار مجموعه‌ی سازگاری بافتی اصلی در سطح غشای سلول خود ارائه می‌کنند

[3] Toll-like receptor : رسپتورهای الگوشناسی غشایی هستند که سیگنال‌هایی در پاسخ به الگوهای مولکولی مرتبط با پاتوژن مختلف را ایجاد می‌کنند

[4]  Natural killer cells

[5]  regulatory T cells :یکی از انواع لنفوسیت T و نوعی گلبول سفید است که در دستگاه ایمنی بدن نقش مهمی در کنترل و هدایت دستگاه ایمنی و بیماریهای خودایمنی ایفا می‌کند