آمارهای درخشان زیست‌فناوری ایران در منطقه و جهان
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، دانش زیست‌فناوری در دنیا نهادینه شده‌بود اما حتی یک داروی زیستی در کشور وجود نداشت؛ از طرفی فناوری کسب این داروها سخت و دانش آن‌ها بسیار پیچیده بود و حتی تولید این داروها قوانین سختی داشت اما ایران توانست با کمک پژوهشگران خود در فناوری‌های نوین گام‌های بلندی بردارد به طوری که اکنون علاوه بر حوزه‌ی زیست‌فناوری در حوزه‌ی نانوتکنولوژی، بایوتکنولوژی و انرژی اتمی از بسیاری از کشورها جلو زده و در برخی از حوزه‌ها صادر کننده‌است.
دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه‌ی زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص دستاوردهای چهل ساله‌ی انقلاب اسلامی در این حوزه گفت: با توجه به تحریم‌هایی که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در این عرصه‌ها اعمال شد، اما توانستیم در حوزه‌ی تولید واکسن، داروهای زیستی و کشاورزی زیستی جایگاه درخشانی در منطقه و جهان داشته باشیم.
وی بیان کرد: این موفقیت‌ها به حدی رسیده که در سال 85 توانستیم نخستین داروی زیستی را عرضه کنیم و در 10 سال گذشته در مجموع هر سالی متوسط 2 داروی جدید به فهرست داروها اضافه‌شده‌است.
در حال حاضر 22 داروی زیست‌فناوری در داخل کشور تولید می‌شود در حالی که در آسیا فقط ژاپن از ایران به لحاظ تولید داروهای زیستی جلوتر است. نکته حایز اهمیت این است که در خصوص داروی زیستی در منطقه ایران هیچ رقیبی ندارد.
به گفته دکتر مصطفی قانعی، در سند چشم انداز ایران 1404 بنا بود ایران به رتبه‌ی نخست در عرصه‌های زیست‌فناوری دست یابد اما باید گفت در همان سال‌های نخستین اجرای این سند، این موفقیت کسب شده‌است.
*فروش داروهای زیستی ایران به 17 کشور
وی رشد علمی کشور در حوزه داروهای زیستی را قابل توجه توصیف کرد و گفت: کسی تصور نمی کرد ایران که روزی یک کشور وارد کننده بود، اکنون به یک صادرکننده‌ی داروی زیستی شود و در 17 کشور فروش داشته‌باشد.
دبیر ستاد توسعه‌ی زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صرفه جویی ارزی ناشی از تولید این داروها در کشور را حدود یک میلیارد دلار در سال برآورد کرد و افزود: اکنون داروهای زیستی در صدر داروهای وارداتی به کشور قرار دارند و برنامه‌ی ما این است که تا سه سال آینده همین میزان واردات هم با تولید داخل تامین شود.
قانعی گفت: وقتی از یک محصول صحبت می‌کنیم یعنی دانش مربوط به آن نیز در کشور شکل گرفته‌است و وقتی از دانش صحبت می‌کنیم یعنی نیروی انسانی دانشمند را در کشور در اختیار داریم.
وی یادآور شد: در سندی که برای زیست‌فناوری تهیه شد، قرار بر این بود که در سال 1404 خورشیدی 15 هزار نیروی فارغ‌التحصیل زیست‌فناوری داشته باشیم در حالی که اکنون همین میزان نیروی متخصص را در اختیار داریم ضمن آن‌که از لحاظ رتبه‌ی علمی در دنیا رتبه‌ی 13 قرار گرفته‌ایم.
قانعی افزود: در حال حاضر از لحاظ پیچیدگی داروهای زیستی چند دارو هستند که در قله‌ی دانش زیستی کشورمان قرار دارند که در ایران تولید شده‌است و پیش از ما تنها یک کشور آن‌ها را تولید کرده‌بود و ایران دومین کشور تولیدکننده به شمار می رود.
دبیر ستاد توسعه‌ی زیست‌فناوری کیفیت داروهای تولیدی در ایران را برابر با نمونه مشابه خارجی آن دانست و گفت: برای مثال می‌توان به داروی فاکتور 7 و 8 که توسط شرکت دانمارکی تولید می‌شد، اشاره کرد که اکنون ایران دومین کشور تولید کننده است و شاید در کشورهای دیگر تازه تولید در این زمینه را آغاز کرده‌باشند.
**تجهیزات مورد نیاز تولید دارو در ایران ساخته می‌شود
دکتر مصطفی قانعی هم‌چنین گفت: وقتی می‌خواهیم محصولات و داروهای زیستی تولید کنیم نیاز به تجهیزات تولید آن داریم که پس از برجام نه تنها این تجهیزات هم‌چنان در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشت بلکه پس از خروج این کشور از برجام، روند تامین تجهیزات سخت‌تر نیز شد.
قانعی در عین حال افزود: با توجه به پیشرفت‌هایی که کشور داشته، خوشبختانه توانستیم تجهیزات مورد نیاز را نیز خود بسازیم البته هنوز بخشی از آن‌ها باید از خارج از کشور وارد شود.
وی تاکید کرد: ایران در حالی با وجود تحریم‌ها از نظر پیشرفت فناوری‌های زیستی و ارزش اقتصادی ناشی از آن رشد مناسبی داشته که بسیاری از کشورها با وجود برخورداری از همه‌ی امکانات و حتی نزدیکی با آمریکا هنوز نتوانسته‌اند پیشرفت کنند.
قانعی افزود: اگر دولتی بخواهد جلوی یک میلیارد دلار واردات را بگیرد حداقل باید یک میلیارد دلار هزینه کند؛ در صورتی که در هیچ‌کدام از بودجه‌های سالیانه کشور و برنامه‌ها چنین حمایتی از دولت‌ها را از علوم زیستی در چنین سطحی نمی‌بینیم و می‌توان گفت که پیشرفت کشورمان در این عرصه‌ها بیش از هر چیز به همت دانشمندان ایرانی و تلاش شرکت‌ها که خصوصی هستند، بستگی داشته‌است. وی بیان کرد: اکنون 500 شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌ی زیستی در کشور فعال است.
***زیست‌فناوری در حوزه‌ی کشاورزی نیز رشد خوبی داشته‌است
دبیر ستاد ویژه‌ی توسعه‌ی زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: در حوزه‌ی کشاورزی زیستی نیز اکنون کود زیستی در کشور تولید و حتی صادر می‌شود.
قانعی توضیح داد: کودزیستی نوعی باکتری است که به خاک داده می‌شود یعنی به جای اینکه مواد شیمیایی به خاک اضافه کنیم، وظیفه‌ی این باکتری است که مواد مغذی را از خاک جذب کند و به ریشه‌ی گیاه بدهد.
با تحقیقاتی که در 40 نقطه‌ی کشور انجام داده‌ایم، استفاده از کود زیستی بهره‌وری و سلامت محصول را در بخش کشاورزی افزایش داده و در مقابل، هزینه‌های کشاورزی را کاهش می‌دهد.
وی بیان کرد: حوزه‌ی دیگر در زیست‌فناوری کشاورزی، مهارگرهای زیستی هستند؛ این‌ها میکروارگانیسم و ریز واره‌هایی هستند که به جای سم شیمیایی استفاده می‌شوند که ضمن مهار آفت، آسیبی به محصول نمی‌زنند.
قانعی هم‌چنین از کشت بافت به عنوان دانش دیگری یاد کرد که ایران توانسته‌است بهترین محصول را بر اساس دانش کشت بافت رشد بدهد.
****فعالیت 10 شرکت در حوزه‌ی واکسن
قانعی گفت: در حوزه‌ی واکسن نیز دستاوردهای خوبی در چهل سال گذشته به‌دست آورده‌ایم و از سه سال گذشته، بخش خصوصی وارد حوزه‌ی واکسن شده‌است.
وی یادآور شد: در گذشته تولید واکسن فقط در اختیار دولت و 2 شرکت پاستور و رازی بود اما تا چند سال آینده بخش خصوصی از بخش دولت جلو می‌زنند.
اکنون 10 شرکت در عرصه‌ی تولید واکسن ورود کرده‌اند در حالی که هشت سال قبل یک شرکت خصوصی در حوزه‌ی واکسن نداشتیم و می‌توان گفت شتاب ما در حوزه‌ی شرکت و محصول قابل قبول است.
دبیر ستاد توسعه‌ی زیست‌فناوری، نوآوری در حوزه‌های زیست‌محیطی، انرژی‌های نو، جلبک و استخراج دارو و مواد غذایی را از دیگر فعالیت‌هایی برشمرد که در حال شکل‌گیری است و انتظار می‌رود تا 10 سال آینده ایران به رتبه‌ی بسیار خوبی در سطح آسیا دست یابد.
