به طور
کلی بیوپلاستیک ها از پلیمر های زیست تخریب پذیری که از منابع تجدید پذیر مانند
پلی ساکارید ها (مثلا سلولز، نشاسته و کیتین)، چربی ها،
روغن ها، پروتئین ها (مانند ژلاتین و گلوتن)، پلی استرهای گیاهی / میکروبی (پلی
هیدروکسی آلکانیاها، مثلا پلی هیدروکسی بوتنوات ها) حاصل شدند، تولید می شوند و در طی فرایند تجزیه زیستی ،
پلیمرها به اجزای ساده آنها شکسته شده و از طریق چرخه های عنصری مانند چرخه های
کربن و نیتروژن به دی اکسید کربن، آب و زیست توده تحت شرایط هوازی و هیدروکربن ها،
متان و زیست توده در شرایط بی هوازی
تبدیل می شوند
اولین پلاستیک های زیست تخریب پذیر با منشا زیستی در سال
1862، توسط یک شیمیدان و مخترع، به نام Alexander Parkensine کشف شد. این ماده از نیترات
سلولز ساخته شده بود و به علت خاصیت انطباق پذیری زیادی که داشت مورد توجه عموم
قرار گرفت اما به علت هزینه بالای تولید، تجاری نشد. پس از آن تا اواخر قرن نوزدهم
و اوایل قرن بیستم تلاش های زیادی در زمینه تولید پلیمر های زیستی مختلف صورت گرفت
از جمله در سال های 1930- 1920PLA و PHB دوتا از مهمترین ترکیباتی که امروزه در این صنعت بسیار
پرکاربرد هستند توسط دو شیمیدان به نام های
Wallace Carothers و Maurice Lemoigne کشف شدند.
در این سال ها به علت فراوانی و ارزانی قیمت نفت، تولید
بیوپلاستیک ها به طور جدی مورد توجه قرار نگرفت اما از دهه ی 50 ، به علت بحران
نفتی و جنبش های محیط زیستی تولید بیوپلاستیک ها گسترش یافت و امروزه شرکت های Cargill و
Dow Chemicals به عنوان تولید کنندگان پیشرو در صنعت تولید
بیوپلاستیک PLA در ایالت متحده ی آمریکا معرفی می شوند و سالانه
حدود 140000000 تن PLA تولید میکنند.
با توجه
به انجمن بیوپلاستیک اروپا ، پلاستیک های قابل تجزیه شامل دو نوع هستند گروه اول
پلاستیک هایی هستند که به
طور ذاتی خاصیت تخریب پذیری دارند و به دلیل ساختمان شیمیایی خاصی که دارند به
وسیله باکتری ها، آب یا آنزیم ها در طبیعت تخریب می شوند، مانند پلی لاکتیک اسید
هایی که از اسید لاکتیک تولید می شوند. پیش بینی میشود این نوع پلاستیک ها، به علت
برتری هایی که دارند ، در آینده به رقیب بسیار جدی برای پلاستیک های متداول امروزی
بدل شوند .
گروه
دیگر از این پلاستیک های قابل تجزیه آمیزه هایی هستند که در آنها یک ماده تخریب
پذیر(مانند نشاسته) به یک پلاستیک متداول (مثل پلی اتیلن) اضافه شده و سرعت تخریب
پلاستیک را افزایش میدهد. البته
این نوع پلاستیک ها با اینکه کمک زیادی
به کاهش زباله های پلاستیکی کرده اند، جایگاه چندان محکمی ندارند زیرا در انها همچنان از پلاستیک های متداول تخریب ناپذیر
استفاده شده و استفاده ی بیش از اندازه از مواد تخریب پذیر باعث تضعیف ویژگی های
پلاستیک میشود.
پلیمرهای
بیوسنتیک لازم برای ساخت پلاستیک های زیست تخریب پذیر می تواند از روش های گوناگون
با و ترکیبات مونومری متفاوت تولید شود. برخی از آن ها به طور مستقیم از توده ی
زیستی گیاه می شوند و عمدتا شامل سلولز ، نشاسته،انواع پروتئین ها فیبر و چربی های
گیاهی هستند و به عنوان شالوده ی مواد پلیمری و محصولات طبیعی کاربرد دارند
دسته ی
دیگر موادی هستند که پس از انجام فرآیند هایی مانند تخمیر و هیدرولیز میتوانند به
عنوان مونومر های مورد نیاز صنعت استفاده شوند. مهم ترین مثال این نوع از پلاستیک
ها PLA و PGA ها هستند که به ترتیب از مونومر های اسید لاکتیک و ، آیدیر اسید گلیکولیک
حاصل از تخمیر نشاسته حاصل شده اند . سالانه تولید PLA رو به افزایش
است و آمریکا و ژاپن بزرگترین تولید کنندگان PLA در جهان هستند
.
پلیمر
های زیستی همچنین می توانند از مونومرهای پتروشیمی سنتز شوند این گروه از پلی استرهای
آلیفاتیک، مانند پلی وینیل (PVOH) پلیمرهای خاصی هستند که اتصالات ضعیفی
دارند و نسبت به آنزیم هایی که سبب تجزیه زنجیره های پلیمری میشوند آسیب پذیرند .
این ترکیبات بسیار گران تر از پلاستیک های پتروشیمی معمول هستند بنابراین استفاده
ی محدودی در صنعت دارند و و اغلب به صورت ترکیبی در کنار نشاسته، سلولز و یا کوپلیمرها
استفاده می شوند.
اما مهم ترین ترکیبات زیستی که امروزه بسیار مورد توجه قرار
گرفته اند، مونومر های زیستی هستند که توسط موجودات زنده به پلیمر تبدیل می شوند؛
باکتری ها از جمله موجوداتی هستند که این دسته از مواد را به صورت گرانول هایی در
پیکره ی سلولی خود تولید میکنند
PHA
ها از
جمله مهم ترین ترکیباتی هستند که توسط برخی میکروب ها مانند Alcaligenes، Eutrophus و Cyanobacteria تولید می شوند که تا 80% از توده ی زیستی
خود قادر به انباشتن پلیمر های غیر سمی و تجزیه پذیر پلی هیدروکسی آلکانوآت(PHA) هستند. . PHA ها
عموما از زیرواحد های بتا هیدروکسی آلکان.آت و به واسطه ی مسیری ساده با 3 آنزیم
از استیل کوآنزیم آ ساخته شده و معروف ترین آنها پلی هیدروکسی بوتیرات PHB میباشد.
در خلال دهه ی 80
میلادی شرکت انگلیسی ICI
فرایند تخمیری را طراحی و اجرا کرد که از آن طریق PHB و سایر
PHA هارا با استفاده از کشت
تراریخته ی E.coli که ژن های تولید PHA را از باکتری های تولید کننده این پلیمر ها
دریافت کرده بود تولید میکرد متاسفانه هزینه ی تولید این پلاستیک های زیست تخریب
پذیر تقریبا 10 برابر هزینه تولید پلاستیک های معمولی بود با وجود مزایای بی شمار
زیست محیطی این پلاستیک ها مثل تجزیه کامل آنها در خاک طی چندماه، هزینه ی بالای
تولید آن ها از لحاظ اقتصادی اصلا به صرفه نبود بنابراین از ان ها اغلب در صنعت
پزشکی برای تولید بافت مصنوعی بهره براداری گردید به این صورت که با وارد کردن این
پلاستیک ها در بدن آن ها به تدریج تجزیه شده و بدن بافت طبیعی را در قالب پلاستیک
وارد شده دوباره بازسازی می کند.
هزینه تولید PHA ها
با تولید آنها در گیاهان تراریخته و کشت وسیع در زمین های کشاورزی به نحو قابل
ملاحظه ای کاهش خواهد یافت این موضوع باعث شد که شرکت مونستانتو در اواسط دهه ی 90
میلادی امتیاز تولید PHA را
از شرکت ICI کسب نماید و به انتقال ژن های باکتری به گیاهان بپردازد. مهمترین
مشکل لاینحل باقی مانده در بخش فنی این پروژه ، نحوه استخراج این پلیمر از بافت
های گیاهی با روشی کم هزینه و کارآمد میباشد. مشکل دیگر در زمینه PHB می باشد
که در حقیقت مهمترین گروه از PHA ها
بوده ولی متاسفانه شکننده است و در نتیجه برای بسیاری از کاربرد ها مناسب نیست .
اولین
شرکت ایرانی فعالیت خود را در زمینه تولید پلیمرهای زیست تخریب پذیر بر پایه گیاهی
(نشاسته ذرت) و کیسه های زیست تخریب پذیر پایه گیاهی از سال 1390 آغاز نمود و در
حال حاضر با به کارگیری آخرین تکنولوژی های صنعت پلیمر و ماشین آلات مدرن روز،
تامین کننده کیسه های خرید زیست تخریب پذیر تمامی میادین میوه و تره بار شهر
تهران، فروشگاههای زنجیره ای و کیسه های زباله تجزیه پذیر مناطق شهرداری می باشد.
امروزه پلاستیک ها در تولید انواع فراورده های صنعتی، از
صنعت خودرو سازی گرفته تا دنیای پزشکی ، بسیار کاربردی هستند و تنها در ایران به
طور متوسط سالانه قریب به 000/600 تن پلاستیک مصرف می شود . اما این مواد به عنوان زباله های
مقاوم به تجزیه میکروبی ، چالش های زیست محیطی پیچیده ای به وجود آورده اند .
استفاده از پلیمر های صنعتی باعث به وجود آمدن مشکلاتی از قبیل دفن پسماند های
جامد و همچنین گرم شدن کره ی زمین می شود . تا کنون تعداد زیادی از پلاستیک های
میکروبی نیز در جهان تولید گردیده اما تولید آنها به علت عواملی چون بالا بودن
قیمت سوبسترا و محصول دهی کم به صورت محدود انجام گرفته و باعث شده تا این گروه از
پلیمر ها نتوانند با سایر پلاستیک ها رقابت داشته باشند.
بر اساس یکی از مطالعات انجام گرفته هزینه قابل توجه مواد
اولیه علت اصلی بالا بودن قیمت پلاستیک های قابل تجزیه در مقایسه با پلاستیک های
معمولی عنوان گردیده است . با توجه به قابلیت بازیابی اکثر پلیمرها، میتوان مواد
پلاستیکی را پس از مصرف و دور انداختن مجددا طی فرایند بازیافت مورد استفاده قرار
داد .